Σημαντικό ρόλο στην ανοικοδόμηση αλλά και στην αναγέννηση της Πάτρας φαίνεται πως έπαιξαν τα σινάφια.
Του Νίκου Τζανάκου*
Σημαντικό ρόλο στην ανοικοδόμηση αλλά και στην αναγέννηση της Πάτρας φαίνεται πως έπαιξαν τα σινάφια. Διάφοροι επαγγελματίες, από τις πρώτες κιόλας μέρες της νέας πόλης, συγκροτούν τις συντεχνίες, για να προασπίσουν τα συμφέροντά τους. Οι συντεχνίες αυτές είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης της βιοτεχνίας στην πόλη και ένας θεσμός που αναφέρεται σε ομάδες ανθρώπων οι οποίοι συμμετέχουν σε κοινή παραγωγή ή διακίνηση προϊόντων και αναπτύσσει στοιχεία αντίστοιχα προς εκείνα του κοινοτισμού.
Αντιπαράθεση τάξεων
Οι συντεχνίες (ισνάφια, ρουφέτια) είναι μια πρώτη οργανωμένη και συνειδητοποιημένη σε σημαντικό βαθμό αντιπαράθεση μιας τάξης (των τεχνιτών) προς μια άλλη (των μεγάλων γαιοκτημόνων), που στην περίπτωση της Πάτρας, ήταν οι πρώην κοτζαμπάσηδες. Ειδικά στην Πάτρα, οι δύο αυτές τάξεις κινήθηκαν συνήθως αντιπαραθετικά και έπαιξαν η κάθε μια από την πλευρά της σημαντικό ρόλο, άλλοτε θετικό και άλλοτε αρνητικό, στην ανάπτυξη της πόλης.
Τα σινάφια υπήρχαν και επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην πόλη και, ως γνωστόν, αποτελούν φυσική συνέχεια των βυζαντινών συντεχνιών, οι οποίες άρχισαν να παίζουν ανεξάρτητο ρόλο κατά την τελευταία, φθίνουσα, περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Με τα σινάφια διαμορφώθηκε ένα ολόκληρο σύστημα που ρύθμιζε και έλεγχε την οικονομία της πόλης.
Τα σινάφια πάντως υπήρχαν στην Πάτρα από τους βυζαντινούς χρόνους ακόμα, όπως εκείνα των εριουργών και βαφέων (βλαττάδων), και λέγεται πως το Βλατερό πήρε το όνομά του από τους βλαττάδες που δραστηριοποιούνταν στη συνοικία. Το ίδιο πιθανότατα ισχύει και για τη συνοικία Ταμπάχανα (βυρσοδεψεία) και Κανδριάνικα (τάπητες, μεταξωτά).
Μετά την επανάσταση
Στην Πάτρα τέσσερα φαίνεται να ήταν τα σινάφια τα οποία διασώθηκαν μετά την απελευθέρωση. Των κτιστών «Ο Άγιος Κωνσταντίνος», των βυρσοδεψών «Οι Άγιοι Πάντες», των τσαγκάρηδων «Ο Ευαγγελιστής Λουκάς» και των ραπτών (σκαλτζάδων). Το σινάφι των κτιστών, το 1806, φέρεται να ξαναέχτισε τον ναό του Αγίου Κωνσταντίνου, στο Κεφαλόβρυσο του Σαραβαλίου. Το σινάφι των βυρσοδεψών αναφέρεται στον Κώδικα της Μονής Γηροκομείου και φέρεται, το 1812, να ανακαίνισε τον ναό των Αγίων Πάντων, υπάρχει δε και σχετική επιγραφή στον ναό. Στον ίδιο Κώδικα, υπάρχει εγγραφή η οποία πιστοποιεί τη λειτουργία της συντεχνίας των ραπτών, η οποία αναφέρεται ως «εσνάφι των σκαλτζάδων» και γιόρταζε στη μονή τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος, ενώ στην ιδιοκτησία του σιναφιού των τσαγκάρηδων ήταν ο ναός του Ευαγγελιστή Λουκά.
Ο ιστορικός Σπύρος Λουκάτος αποκάλυψε την ύπαρξη σιναφιών κατά τους καποδιστριακούς χρόνους, όπως «των μπακάληδων, των σκαλτσάδων, των με εμπόριο πραγματειών και κάθε φαγώσιμον, των ραφτάδων, των χρυσικών, το σχοινιάτικο, το κτίστικο, το μπαρμπέρικο, το παπουτσίδικο, το καζάδικο (μεταξουργών), το ταμπάκικο, το των τερζήδων, το των τσιλιγηριρήδων (κλειθροποιοί, χαλυβουργοί)».
Μόνο όμως από τρία σινάφια έχουν διασωθεί έγγραφα. Από εκείνα των μπακάληδων, των σκαλτσάδων και των ραφτάδων. Διασώζεται έγγραφο του 1829, το οποίο αναφέρεται σε επαναλειτουργία του σιναφιού (αδελφότητας) των εμπόρων τροφίμων και υπογράφουν 77 επαγγελματίες, οι οποίοι φαίνεται να έχουν επανακάμψει στην Πάτρα, μετά την απελευθέρωση. Επίσης διασώζεται έγγραφο του 1830 των ραφτάδων, το οποίο υπογράφουν 37 ράφτες τη Πάτρας.
Κατά τον Βασίλη Λάζαρη η σπουδαιότερη συντεχνία στην Πάτρα, την εποχή του Καποδίστρια, ήταν εκείνη των οικοδόμων και των μαραγκών, η οποία είχε αποφασιστική γνώμη για θέματα που αφορούσαν τις κοστολογήσεις των οικοδομικών υλικών και των εργασιών. Αναφέρεται πως στις 10 Μαρτίου του 1829 οι μαστόροι της Πάτρας συγκάλεσαν συνέλευση και εξέλεξαν συμβούλιο για να τους διοικεί, ενώ στις 25 Μαρτίου συνέταξαν κανονισμό λειτουργίας.
Δυναμική
Τα σινάφια απέκτησαν μεγάλη δύναμη την εποχή της ανοικοδόμησης της πόλης και κάλυψαν όχι μόνο ένα μεγάλο μέρος της ανεργίας, αλλά συγκρότησαν και μια δυνατή και οργανωμένη κοινωνική πλειοψηφία. Εξαιτίας αυτής της δυναμικής τους, δεν ήταν αρεστά ούτε στους κοτζαμπάσηδες ούτε όμως και στους καποδιστριακούς. Και οι δύο πλευρές φοβούνταν πως κάποια στιγμή θα απαιτούσαν να διαδραματίσουν αποφασιστικό ρόλο στη λειτουργία και τη διοίκηση του συστήματος. Αυτό και μόνο τα καθιστούσε επικίνδυνα για την εξουσία. Τελικά, η προβλεπόμενη σύγκρουση των δύο πολιτικών φορέων με τα σινάφια δεν επήλθε λόγω της πληθώρας των προβλημάτων που αντιμετώπιζε το κράτος και ιδιαίτερα μετά τη δολοφονία του κυβερνήτη.
Μερικά χρόνια αργότερα, τα σινάφια, με την παλιά τους μορφή, άρχισαν να διαλύονται και να αντικαθίστανται από τα επαγγελματικά σωματεία. Σε κάθε περίπτωση, τα σινάφια προανήγγειλαν το συνδικαλιστικό κίνημα των νεότερων χρόνων, αφού η συσπείρωσή τους είχε χαρακτήρα αντιπαράθεσης αλλά και διεκδικητικό.
* Ο Νίκος Τζανάκος είναι δημοτικός σύμβουλος Πατρέων. Έχει διατελέσει πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου και αντιδήμαρχος. Είναι πτυχιούχος της Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών στο Τμήμα του Ελληνικού Πολιτισμού και κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων
